Boektip voor onder de kerstboom: De man en het hout

“Het was het verschil tussen het koud en het warm hebben. In de winter maakte het zelfs het verschil uit tussen leven en dood. Zoveel betekende hout voor de eerste Scandinaviërs. Het verzamelen van brandstof was simpelweg één van de allerbelangrijkste taken, en de optelsom was eenvoudig: had je weinig, dan leed je kou. Had je té weinig, dan ging je dood.”

Onverwachte bestseller

Het boek De man & het hout van de Noorse Lars Mytting is een onverwachte bestseller. Het verscheen in 2011 en is één van de best verkochte Scandinavische boeken aller tijden. Dat is best verklaarbaar; zeg je Scandinavië dan denk je aan hygge bij de houtkachel. Maar dat een boek over hout hakken, stapelen en stoken ook in ons land zo’n groot succes is, is misschien verrassender. Zit het in het vuurtje stoken? De band met deze oeroude energiebron zit toch diep in ons geworteld, een knapperend haardvuur geeft ons vaak een gevoel van gezelligheid en veiligheid. Of zit het in het materiaal, in het hout zelf? Product van de natuur, rauw van vorm en puur? Het boek werd vorig jaar aan tafel bij De Wereld Draait Door besproken en Alexander Pechtold, Erben Wennemars en Gert-Jan Verbeek hielden een hartstochtelijk pleidooi. Pechtold trok zelfs zijn jasje uit om met zijn met zorg uitgezochte bijl te zwaaien. Verbeek woont in een blokhut in het bos en Renate wordt gek van Erben omdat hij zo vaak over bomen praat. Het maakte mij nieuwsgierig, al behoor ik niet tot de doelgroep. Toevallig heeft mijn lief, een natuurmens en opgegroeid op een plek waar hij menig hout gekloofd heeft en de nodige vuurtjes heeft aangestoken, het boek aangeschaft. Ik nam een kijkje in dit heiligdom van de man.

Oude man

Het boek begint met een anekdote over de buurman van de schrijver. Een oude man met een longziekte die de hele winter bijna niet buitenkomt. En dan, op een voorjaarsdag komt er een tractor met aanhanger zijn erf opgereden, volgeladen met hout. De oude man verwisselt zijn pantoffels voor schoenen en begint in een rustig tempo, af en toe bijkomend, het hout te stapelen. Hij doet er een paar maanden over, met de nodige pauzes en wordt met de dag energieker, zijn levensmoed groeit. Op een dag zijn er alleen nog maar spaanders over en die verzamelt hij als aanmaakhoutjes. De klus is geklaard.

Het is die oude man en zijn liefde voor hout waardoor “De Man & het Hout” is ontstaan. Het boek is een reis door het hele proces, van boom in het bos, tot vuur in de kachel. Het is overzichtelijk, er staan veel mooie foto’s in en er komen allerlei onderwerpen aan bod. Waar je moet kappen, dat een kettingzaag gevaarlijk is (“Je ondervindt geen plezier van de warmte van het hout wanneer er lichaamsdelen in een container bij de eerste hulp van het ziekenhuis liggen”), welke bomen het beste brandhout geven en dat een beschermende broek prioriteit heeft bij de aanschaf van je materiaal omdat die ontrafelt en de kettingzaag stopt mocht die door de stof gaan. Een handgrijper blijkt ergonomisch gezien onmisbaar, een goede bijl is het waard om je naam in te laten graveren en de schoorsteenveger is de beste vriend van de houtstoker. Mytting legt uit wat de houtziekte inhoudt, namelijk dat mannen, meestal boven de zestig, al hun vrije tijd doorbrengen met houthakken. Kloven wordt vaak ervaren als het meest bevredigende deel van het hele proces. Verder blijken er heel veel manieren te zijn om hout op te stapelen. Mijn persoonlijke favoriet is de sculptuurstapel en niet alleen van mij, want ieder jaar worden er in het hoge Noorden wedstrijden gehouden wie de mooiste sculptuur kan maken. In het boek staat een foto met een houtstapel in de vorm van een portret van componist Rossini. Prachtig! Er staan nog veel meer weetjes in het boek. In Noorwegen verbruikt men bijvoorbeeld in een middelkoude winter 1,5 miljoen ton hout. Als je dat in blokken van 30 centimeter 2 meter hoog opstapelt, dan zal dat een houtstapel geven van 7200 kilometer lang. Dat is van Oslo naar Congo. Dan schrik je toch even van de hoeveelheid, maar dat enorme houtverbruik is maar 12 procent van de nieuwe aanwas bos per jaar. Er zijn gewoon heel veel bomen in Noorwegen.

Vuur

Hout en vuur is blijkbaar echt een exclusieve mannenaangelegenheid, de schrijver benoemt alleen op pagina 184 even de rol van de vrouw. Want bij de aanschaf van de houtkachel beslist zíj in negen van de tien gevallen, omdat de dames natuurlijk geen lelijke kachel in hun huis willen hebben. Er is wel enige kritiek op het standpunt dat hout vooral iets voor mannen is trouwens. Bij de reviews van het boek kwam ik een reactie van iemand tegen die zich afvroeg in welke eeuw we leven. Daar zit wat in, ik kan ook prima een vuurtje aan krijgen, maar ik denk toch dat mannen zich er over het algemeen meer mee bezig houden. Er zijn ook mannelijke breiers, maar dat wordt toch ook vooral als een vrouwending gezien.

Het boek eindigt logischerwijze met “Het Vuur”, het einde van het hele proces. Altijd weer komt die dag ergens in de herfst dat de kou echt zijn intrede doet en het hout eindelijk in de kachel mag. Vuur heeft al eeuwenlang iets magisch. Het licht was het goede en duisternis het kwade, maar tegelijkertijd heeft vuur een machtige en verwoestende kracht. Maar wie alle kennis uit het boek goed toepast, weet hoe er veilig gestookt kan worden. En dan is het knapperende houtvuur een bron van warmte, een explosie van geur en brengt het een gevoel van kalmte.

“Ik open de smeedijzeren deur, waarachter de gekloofde berkenblokken als roodgele slangen liggen, en waar kleine groene en blauwe vlammen sissend uit de as schieten. Ik realiseer me dat het een oeroude truc is, misschien wel de aller-oudste, als het er om gaat zowel jong als oud te kalmeren. Zo hebben we gezeten: honderden, duizenden jaren.” – Ingvar Ambjørnsen

Nerven kleuren

Voor wie het thema hout liever lekker binnen bij de centrale verwarming wil beleven, beter is met een kleurpotlood dan met een bijl of weinig zin heeft in al dat gesjouw en gehak, is er een kleurboek voor volwassenen uitgebracht dat gebaseerd is op het boek. Lekker nerven kleuren, dat zal vast ook heel kalmerend zijn.

Bron: De Man & het Hout – Lars Mytting

Deel dit artikel

Full 2
Culinaire routes
De leukste restaurants, de meest verfijnde smaken, de eerlijkste gerechten.
Full 2
Full 2
Fiets, wandel- en vaarroutes
Kom lekker in beweging en loop of fiets een mooie route!
Full 2
Full 2
Er op uit
Nederland is veelzijdiger dan je denkt. Laat het dagelijkse leven even achter je en geniet!
Full 2
Full 2
Schrijf mee
Vertel jij graag mooie verhalen? Schrijf dan mee met de redactie van 50+
Full 2
previous arrow
next arrow
Scroll naar boven
Scroll naar top